12,5 jaar koning Willem-Alexander: 'Iedere dag is prachtig'
In dit artikel:
Koning Willem-Alexander zit sinds zijn inhuldiging op 30 april 2013 op de troon; op 30 oktober markeert hij het koperen jubileum van 12,5 jaar. Zijn koningschap werd zowel door persoonlijke drama’s als door institutionele vernieuwing gekenmerkt: de verwerking van het overlijden van zijn broer prins Friso, het nationale rouwproces rond de MH17-ramp en de coronacrisis tekenden zijn eerste jaren, terwijl hij tegelijk aanpassingen doorvoerde in de organisatie en werkwijze van het Huis.
Direct na de troonswisseling erfde hij een professionele hofhouding van zijn moeder Beatrix, maar hij voegde eigen accenten toe: een directeur ICT, vaste rollen voor persoonlijke adviseurs en de verdeling van taken van de ceremoniemeester toen die functie in 2021 verdween. Praktische aanpassingen leidden tot minder hofdames en een kleiner aantal kamerheren; tegelijkertijd werd actief ingezet op meer genderdiversiteit binnen adjudanten en kamerheren. De hofhouding werd compacter en moderner ingericht, met meer nadruk op zichtbaarheid en flexibiliteit.
Willem-Alexander koos vanaf het begin voor een andere invulling van het staatshoofdschap: frequente provinciale en overzeese bezoeken, intensere contactmomenten met burgers en maatregelen om de monarchie toegankelijker te maken. Staatsbezoeken zijn gemiddeld korter maar doelgerichter; handelsbelangen wegen zwaarder en er is meer aandacht voor efficiency: in twaalfënhalf jaar noteert hij aanzienlijk meer uitgaande staatsbezoeken dan zijn moeder in dezelfde periode. Langere bezoeken aan landen als Australië en Nieuw-Zeeland staan naast zeer korte tripjes, zoals een bezoek van anderhalve dag aan het Verenigd Koninkrijk.
Publieke discussies rondom koloniale erfenis en symboolpolitiek hebben zijn koningschap opmerkelijk beïnvloed. De Gouden Koets verdween na Prinsjesdag 2015 uit beeld vanwege controverse over beelden die verwijzen naar het slavernijverleden; de koning stelde dat de koets pas terugkeert wanneer Nederland er klaar voor is. Tegelijk opende hij het Koninklijk Huisarchief voor historisch onderzoek tot aan Wilhelmina’s regeerperiode, waarna onder meer de NSDAP-kaart van prins Bernhard openbaar werd. Die stap leidde tot zowel verontwaardiging als waardering en markeerde een breder streven naar historisch verantwoording.
De coronaperiode was een kantelpunt voor het publieke vertrouwen. Een vakantie naar Griekenland door het koningspaar veroorzaakte veel kritiek en zette de verhouding met de samenleving onder druk; het vertrouwen daalde van rond de 76% vóór de coronatijd naar ongeveer 47% aan het eind daarvan. De crisis leidde tot een nadruk op meer zichtbaarheid, flexibiliteit en directe betrokkenheid: het paleis ging bewuster plekken opzoeken waar maatschappelijke actuele problemen spelen, en introduceerde in 2023 het ‘buurtbezoek’ als snelle manier om wijken en gemeenschappen te leren kennen. Die koers lijkt vruchten af te werpen; sinds 2023 stabiliseert zijn populariteit en in 2024 ziet hij herstel.
Willem-Alexander profileert zich ook inhoudelijk: toespraken – met soms sprekende oneliners en in 2020 een veelgeprezen toespraak op de Dam — tonen dat hij kritisch kan reflecteren op het verleden en ruimte geeft voor vernieuwing. Hij zoekt regelmatig de dialoog met verschillende gemeenschappen en nodigt groepen uit op het paleis bij sociale onrust. In nationale rampsituaties treedt het koningspaar zichtbaar op als symbool van saamhorigheid en medeleven, bijvoorbeeld bij de watersnood in Limburg en de nasleep van MH17.
Tenslotte is het staatsbestel richting opvolging zichtbaar: zijn oudste dochter prinses Amalia doet haar eerste koninklijke plichten en wordt nadrukkelijk voorbereid op haar rol als eventuele troonopvolger. Willem-Alexander zegt Amalia de tijd en ruimte te willen geven om zich te ontwikkelen, te mogen kiezen voor gezin en persoonlijke voorbereiding. Een mogelijke troonswisseling rond 2048 – 150 jaar na de troonbestijging van Wilhelmina en 200 jaar grondwet — wordt genoemd als denkbaar moment, maar de koning zelf geeft aan nog met plezier door te willen gaan: “Het is en blijft elke dag een prachtig ambt.”